Sławomir Morlewski Radca Prawny
Członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie
Skontaktuj się z nami:
518 841 148 morlewski-kancelaria@wp.pl

W sprawach o odszkodowanie:

darmowa porada prawna

Baza wiedzy

Terminy przedawnienia roszczeń

Zakres tematyczny:

Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie jako roszczenia o charakterze majątkowym ulegają przedawnieniu. 

Przedawnienie jest to instytucja prawa cywilnego polegająca na tym że dłużnik po upływie określonego okresu czasu (termin przedawnienia) może uchylić się od realizacji roszczenia powołując się na zarzut przedawnienia. 

Należy pamiętać że przedawnione roszczenie nie wygasa, a jedynie zmienia się w tzw. zobowiązanie niezupełne którego nie można realizować przymusowo.

Bardzo często poszkodowani którzy stracili bliskich lub doznali obrażeń w wypadku drogowym przed dniem 10 sierpnia 2007r nie wiedzą że mogą starać się o odszkodowanie. Najczęściej są przekonani że ze względu na spory okres czasu który upłynął od zdarzenia (5-20 lat) ich roszczenia są już przedawnione.

Praktycznie żaden z poszkodowanych nie wie, że w między czasie doszło do bardzo istotnej zmiany przepisów Kodeksu Cywilnego. Zmiana ta w odniesieniu do wydarzeń z przed 10 sierpnia 2007r nie wynika wprost z Kodeksu Cywilnego a jej zakres czasowy doprecyzowany jest w przepisach intertemporalnych. 

Jest to bardzo doniosła kwestia ponieważ znaczna większość spraw toczących się w sądach o odszkodowanie i zadośćuczynienie po śmierci osoby bliskiej obejmuje właśnie wypadki z okresu od 11 sierpnia 1997 do 2 sierpnia 2008r. W latach tych bowiem doszło na Polskich drogach do ogromnej liczby wypadków a około  55.000 osób straciło życie.

Kwestię terminów przedawnienia roszczeń z wypadków komunikacyjnych reguluje artykuł 4421 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem:

Art. 4421. 

§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 
Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. 
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletniości. 

Jak widać na zaznaczonym fragmencie przepisu, jeżeli szkoda jest wynikiem przestępstwa (zbrodnia, występek) np. wypadku komunikacyjnego to roszczenie przedawnia się dopiero z upływem 20 lat od dnia jego popełnienia.

Przepis ten w obecnym brzmieniu został wprowadzony do Kodeksu Cywilnego ustawą zmieniającą z dnia 16 lutego 2007r. (data wejścia w życie 10 sierpnia 2007r). 

USTAWA
z dnia 16 lutego 2007 r.
o zmianie ustawy - Kodeks cywilny

Art.  1. 
W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.1)) wprowadza się następujące zmiany:
1) uchyla się art. 442;
2) dodaje się art. 4421 w brzmieniu:
"Art. 4421. § 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.".
Art.  2. 
Do roszczeń, o których mowa w art. 1, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 4421 Kodeksu cywilnego.
Art.  3. 
Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. (weszła w życie 10.8.2007r)

Od tego dnia wszystkie roszczenia z wypadków będących zbrodnią lub występkiem nieprzedawnione przez upływ ,,starego,, 10 letniego terminu (czyli te które zaszły między 11 sierpnia 1997 roku a 9 sierpnia 2007 roku) automatycznie korzystają z terminu 20 letniego co jest wynikiem przepisów przejściowych.

W praktyce może się zdarzyć że o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 448 KC w zw. z art. 24 §1 KC po śmierci bliskiej osoby będa mogli wystąpić także poszkodowani którzy stracili bliskich w wypadku (nie tylko) w okresie od 28.12.1996r do 10.8.1997r. 

Kluczowe znaczenie będzie miała okoliczność, czy doszło skutecznie do przerwania biegu przedawnienia. Wszystko zależy od tego czy, kiedy i jakie roszczenia były zgłaszane do podmiotu odpowiedzialnego za szkodę. (o kwestii przerwania biegu przedawnienia szerzej w osobnym artykule)

Wytoczenie powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przerywa bieg terminów przedawnienia, przewidzianych w art. 4421 także co do roszczeń przyszłych, nieobjętych żądaniami pozwu, jeżeli możliwość ich powstania w przyszłości wynika z faktów przytoczonych przez powoda. 

(por. uchwałę składu 7 sędziów SN z 21 maja 1981 r., III CZP 57/80.

Wyrok SN z dnia 20 listopada 2014 r. V CSK 5/14.

  1. Dopóki postępowanie likwidacyjne nie skończy się definitywnie, oświadczenie ubezpieczyciela nie nosi waloru oświadczenia kończącego to postępowanie.
    Zważywszy na wynikający z art. 16 ust. 3 ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej obowiązek ubezpieczyciela informowania ubezpieczonego o możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, nie można przyjąć, że celem racjonalnego ustawodawcy było, by postępowanie sądowe musiało być niekiedy wszczęte przed złożeniem przez ubezpieczyciela definitywnego oświadczenia i zakończeniem postępowania likwidacyjnego.
  2. Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela rozpoczyna się po przerwie od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie od ubezpieczyciela kończące postępowanie likwidacyjne oświadczenie o przyznaniu lub odmowie świadczenia (art. 819 § 4 zdanie drugie k.c.).
  3. Bieg terminu przedawnienia roszczenia przerwany na podstawie art. 819 § 4 k.c. rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym ubezpieczony otrzymał od ubezpieczyciela pisemne oświadczenie o przyznaniu lub odmowie świadczenia, które kończy postępowanie likwidacyjne.

Wyrok SN z dnia 21 maja 2009r V CSK 444/08

  1. Art. 819 § 4 k.c. rozróżnia materialną czynność, jaką jest zgłoszenie zakładowi ubezpieczeń roszczenia, od czynności faktycznej jaką jest zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Dokonanie tej drugiej czynności także przerywa bieg przedawnienia roszczeń wynikających ze zgłoszonego zdarzenia.
  2. Odpowiedzialność przedsiębiorstw, które posługują się pojazdami mechanicznymi jako środkami transportu, jest oparta na art. 435 w zw. z art. 436 k.c. Artykuł 435 k.c. dotyczy bowiem wyłącznie przedsiębiorstw, które pełnią tyko funkcję komunikacyjną. Najem samochodu nie uzasadnia zastosowania art. 436 k.c. zdanie drugie.

Początkowym okresem jest dzień 28.12.1996r. Wtedy bowiem wszedł do Kodeksu Cywilnego przepis pozwalający przyznać osobie fizycznej zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych. Ma to bardzo istotne znaczenie przy kierowaniu do podmiotu odpowiedzialnego za szkodę roszczeń opartych na okolicznosciach faktycznych związanych z bólem psychicznym. Przed 28.12.1996r Sądy różnie podchodziły do powoływania się na art. 446 §3 Kodeksu Cywilnego w odniesieniu do okoliczności obejmujących krzywdę psychologiczną jako podstawę przyznania odszkodowania.

Często nawet mimo braku skazania sprawcy (np. w sytuacji ucieczki z miejsca zdarzenia i nie wykrycia) za przestępstwo z art. 177 Kodeksu Karnego skorzystanie z terminu 20 letniego jest możliwe. Sąd Cywilny bowiem może w trakcie postępowania dowodowego samodzielnie ustalić przesłanki (przedmiotowe i podmiotowe) zajścia zbrodni lub występku, które spowodują możliwość skorzystania z terminów przewidzianych w artykule 4421 §2 Kodeksu Cywilnego, co jednocześnie uczyni zarzut przedawnienia bezskutecznym.

2012r. - Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 lipca 2012 r. II CSK 653/2011

Artykuł 442[1] § 2 k.c. może mieć zastosowanie do odpowiedzialności za szkodę Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

2012r. - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 listopada 2012r. (I ACa 527/12)

Nie jest możliwe kwestionowanie poglądu, iż także w odniesieniu do roszczeń kierowanych przeciwko pozwanemu Funduszowi mają zastosowanie zasady przedawnia roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych, łącznie z zastosowaniem wydłużonego terminu przedawnia roszczeń mających swoje źródło w przestępstwie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wyprowadzony przez skarżącego z faktu braku wyroku karnego skazującego sprawcę wypadku wniosek o trzyletnim terminie przedawnienia roszczeń nie zasługuje na akceptację. 

Gdyby taki wyrok istniał nie wchodziłaby w ogóle odpowiedzialność Funduszu, która w okolicznościach sprawy powstała właśnie wobec faktu nieustalenia sprawcy szkody. (…) 

Sprawca może być wykryty w drodze domniemania faktycznego w sposób wystarczający do przypisania mu zawinionego działania i w konsekwencji odpowiedzialności odszkodowawczej. 

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2013 r. III CZP 50/13

Roszczenie pokrzywdzonego o naprawienie szkody, wynikłej ze zbrodni lub występku, wyrządzonej w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, których tożsamości nie ustalono (art. 98 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 109a ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.), przedawnia się na podstawie art. 442[1] § 2 k.c.

Zgodnie z art. 11 KPC Sąd Cywilny jest związany tylko skazującym i prawomocnym wyrokiem Sądu Karnego, postanowienie o umorzeniu sprawy z powodu nie wykrycia sprawcy przestępstwa nie jest dla sądu cywilnego wiążące.

PAMIĘTAJ - BARDZO WAŻNE:

  • O zadośćuczynienie po śmierci bliskiej osoby można się starać nawet w związku z wypadkiem który miał miejsce 28.12.1996r i póżniej, a więc z wypadku który miał miejsce niemal 20 lat temu.
  • Samo zgłoszenie zdarzenia do "Ubezpieczyciela" bez wyszczególnienia roszczeń również może być skutecznym przerwaniem biegu przedawnienia.
  • Radca Prawny zajmujący się odszkodowaniami po analizie akt oceni czy twoja sprawa uległa przedawnieniu, czy zostało ono przerwane.
  • Złożenie pozwu z przedawnionego roszczenia niesie ze sobą bardzo wysokie ryzyko przegrania sprawy i obciążenia kosztami, praktycznie w każdym przypadku pełnomocnik pozwanego podniesie taki zarzut już w odpowiedzi na pozew.
  • Do skutecznego starania się o zadośćuczynienie nie jest konieczny skazujący wyrok karny.
  • Skuteczne przerwanie biegu przedawnienia powoduje że termin ten biegnie na nowo.
  • Dnia 28.12.1996r wszedł do Kodeksu Cywilnego przepis pozwalający przyznać zadoścuczynienie za naruszenie dóbr osobistych konkretnej osobie fizycznej.
  • Sąd Cywilny w sprawie o odszkodowanie, zadośćuczynienie sam może ustalić czy wypadek był przestępstwem.

Jeżeli nie znalazłeś w tym artykule satysfakcjonującej Cię odpowiedzi na swoje pytania, masz jeszcze wątpliwości, chcesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji lub myślisz o zleceniu nam sprawy, skontaktuj się z nami, postaramy się Ci pomóc w podjęciu decyzji.

BEZPŁATNA WERYFIKACJA SPRAWY

W sprawach o odszkodowanie bezpłatnie analizujemy czy w sprawie możemy uzyskać dla Ciebie świadczenia.

PROFESJONALNA POMOC PRAWNA

Potrzebujesz profesionalnej pomocy prawnej, nie czekaj, zgłoś się do nas otrzymasz pomoc jakiej oczekujesz.


Szybki kontakt

Telefon: 518 841 148
Email: morlewski-kancelaria@wp.pl
Adres: Biurowiec Q22, Al. Jana Pawła II 22, 00-133 Warszawa

Darmowa porada prawna