Zakres tematyczny:
*Przyczynienie się - istota.
*Przyczynienie się a wyłączna wina poszkodowanego.
*Kryteria przyczynienia - Przykładowe orzecznictwo.
*Adresat normy.
*Roszczenie osób bliskich a przyczynienie.
*Odszkodowanie, zadośćuczynienie po śmierci osoby bliskiej.
Niejednokrotnie zdarza się że poszkodowany w wypadku komunikacyjnym (zmarły lub osoba która doznała uszczerbku) swoim zachowaniem uczestniczy w wyrządzeniu szkody. Uczestnictwo bezpośrednio poszkodowanego może polegać na przyczynieniu się do powstania lub zwiększenia szkody.
Najczęstsze postaci przyczynienia w sprawach wypadków drogowych:
*Jazda świadomie z nietrzeżwym kierowcą, obostrzona okolicznością wspólnego spożywania alkoholu przed jazdą - najczęściej 20-50% przyczynienia.
*Brak pasów bezpieczeństwa w sytuacji gdy w ocenie sądu mogły uratować życie pasażera lub choć zmniejszyć obrażenia, przyczynienie od 10 - 90% zależnie od okoliczności.
*Nieprawidłowe poruszanie się pieszych i rowerzystów, brak odblasków, złą stroną jezdni, wtargnięcia na przejścia i przed jadący pojazd, często połączone ze stanem nietrzeżwości od 10-90% przyczynienia, zależnie od okoliczności.
*Nadmierna prędkość od 10-50% przyczynienia.
Art. 362. [Przyczynienie się poszkodowanego]
Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
Przyczynienie należy odróżnić od sytuacji gdy mamy do czynienia z wyłączną winą poszkodowanego, w takiej sytuacji nie ma możłiwości uzyskania odszkodowania czy to przez osobę która doznała uszczerbku czy też członków rodziny zmarłego w wypadku drogowym. Wyłączna wina jest bowiem okolicznością która wyłącza odpowiedzialność Towarzystwa Ubezpieczeń (obok siły wyższej i wyłącznej winy osoby trzeciej).
Jeżeli poszkodowany przyczynił się do szkody Zakład Ubezpieczeń na etapie likwidacji szkody lub Sąd w sprawie cywilnej zmniejszy przyznaną kwotę świadczeń (odszkodowania, zadoścuczynienia, renty, kosztów pogrzebu) o odpowiedni zakres przyczynienia wyrażony procentowo lub ułamkowo.
Kryteria decydujące to stopień winy obu stron ale także okoliczności konkretnego przypadku w bardzo podobnych stanach faktycznych przyczynienia ustalane przez Sądy różniły się od siebie.
Kryteria brane pod uwagę przez Sąd:
*Wina obu stron w tym wiek, świadomość zagrożenia, naruszone obowiązki, doświadczenie życiowe.
*Okoliczności sprawy - rozmiar krzywdy poszkodowanych.
*Dobry Radca Prawny od odszkodowań jest często w stanie obniżyć stopień przyczynienia ustalony przez ubezpieczyciela na etapie likwidacji.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 listopada 2008 r. I CSK 139/2008
Ocena stopnia przyczynienia musi uwzględniać wiek i doświadczenie stron oraz ciążące na nich obowiązki, a także stopień świadomości poszkodowanego.
Trudno jest uznać za równorzędne zachowanie dorosłego mężczyzny prowadzącego samochód z prędkością przekraczającą dopuszczalne ograniczenie administracyjne w terenie zabudowanym i zachowanie się pięcioletniej w chwili wypadku powódki.
Dla uwzględnienia przyczynienia się małoletniego konieczne jest, by mógł on choć w ograniczonym zakresie mieć świadomość nagannego zachowania lub grożącego mu niebezpieczeństwa.
W przypadku pięcioletniego dziecka świadomość taka w pewnym stopniu już istnieje, lecz nie uzasadnia ona równorzędnego potraktowania z zawinionym działaniem sprawcy szkody. Ze względu jednak na istnienie po stronie powódki tej świadomości nie można zupełnie wyeliminować określonego stopnia przyczynienia się jej do zaistniałego zdarzenia.
W podanym powyżej orzeczeniu SN pięcioletnia dziewczynka wbiegła bezpośrednio pod jadący samochód ale sprawca nie zastosował się do zasady ograniczonego zaufania mimo iż widział bawiące się przy drodze dzieci i znacznie przekroczył administracyjnie dopuszczalną prędkość.
SN uznał że sprawca zawinił swoim zachowaniem w stopniu 75% a małoletniej ze względu na wiek nie można winy w ogóle winy przypisać (minimalny wiek ukończone 13 lat art. 426 KC), jednak zastosował przyczynienie 25%.
SN wskazał że konieczne jest uwzględnienie takich okoliczności jak wiek, doświadczenie, możliwość przewidzenia zagrożenia. SN wskazał że okoliczność zachowania rodziców nie powinna być brana pod uwagę przy wymiarze stopnia przyczynienia.
Art. 426. [Małoletni do lat trzynastu]
Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.
Wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2008 r., sygn. akt I C 50/07, niepublikowany.
Powód jechał z nadmierną prędkością i przez ten fakt przyczynił się (25%) do powstania szkody niezależnie oczywiście od tego czy ponosi winę.
Sąd miał na uwadze, że jazda z nadmierną prędkością stanowiła jedną z przyczyn zaistnienia przedmiotowego zdarzenia, że jest jedną z głównych przyczyn wszystkich wypadków i kolizji mających miejsce na polskich drogach, że zwiększa zawsze ryzyko spowodowania kolizji i wypadków, że wraz ze wzrostem prędkości pojazdu zawsze zmniejsza się ilość czasu, jaki pozostaje na reakcję w nagłych sytuacjach a także wydłuża się droga hamowania pojazdu w sytuacjach zagrożenia na drodze, że przy nadmiernej prędkości zwiększa się ryzyko odniesienia poważniejszych obrażeń w razie zaistnienia wypadku komunikacyjnego, że nawet niewielki wzrost prędkości może spowodować znaczny wzrost siły uderzenia i że wreszcie nadmierna prędkość stwarza niebezpieczeństwo dla innych użytkowników dróg w szczególności dla przechodniów.
Główną przyczyną wypadku we wskazanym wyżej orzeczeniu było wymuszenie pierwszeństwa ale powód jadąc 75-80 km/h przyczynił się w 25% do powstałej szkody.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 września 1975 r. III CZP 8/75
Zachowanie się małoletniego poszkodowanego, któremu z powodu wieku winy przypisać nie można (art. 426 kc), może stosownie do art. 362 kc uzasadniać zmniejszenie odszkodowania należnego od osoby odpowiedzialnej za szkodę na podstawie art. 436 kc.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 listopada 2003 r. III CKN 606/2000
Osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 7 grudnia 1985 r. - IV CR 398/85
Współudział poszkodowanego w spożywaniu alkoholu z kierowcą i następnie podjęcie decyzji jazdy z nietrzeźwym kierowcą pojazdu mechanicznego, który z powodu swego stanu doprowadził do wypadku i poniesienia szkody przez poszkodowanego (jego bliskich) będzie z reguły uzasadniać przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody (art. 362 kc).
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 2 grudnia 1985 r. IV CR 412/85
Osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Spożywanie napoju alkoholowego z takim kierowcą przed jazdą uważać należy za znaczne przyczynienie się do powstania szkody (art. 362 kc).
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 27 listopada 1974 r. II CR 647/74
Okoliczność, że pieszy był w stanie nietrzeźwym w chwili najechania go przez samochód, nie stanowi samo przez się podstawy do przyjęcia, że pieszy ten przyczynił się do zaistnienia wypadku i szkody, a tym samym do zmniejszenia należnego ma odszkodowania. Zastosowanie art. 362 k.c. może wchodzić w grę tylko w razie ustalenia, iż nietrzeźwość miała wpływ na powstanie lub rozmiar szkody.
Przepis o możliwości zmniejszenia zakresu naprawienia szkody skierowany jest do Sądu (w ramach postępowania likwidacyjnego stosują go również Towarzystwa Ubepieczeniowe). Sąd nie musi go zastosować, a sam stopień przyczynienia pozostaje w zakresie sędziowskiej swobody. Z przepisu tego w procesie może również skorzystać Interwenient Uboczny (najczęściej sprawca szkody) który może podnieść zarzut przyczynienia by zmniejszyć swoją odpowiedzialność. Ma on wówczas interes prawny w tym by sprawa została rozstrzygnięta w określony sposób. Podobnie przypozwany kierowca który spowodował szkodę po alkoholu i liczy się z roszczeniem regresowym, również by poprawić swoją sytuację może podnieść zarzut przyczynienia i udowadniać jego jak najwyższy wymiar.
V CSK 399/15, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2016 r.
Artykuł 362 k.c. zawiera normę kompetencyjną, która umożliwia zmniejszenie odszkodowania, nie ustanawiając nakazu skorzystania przez sąd z tej kompetencji w każdym przypadku przyczynienia się poszkodowanego do wyrządzenia szkody.
Przyczynienie jest kategorią obiektywną, którą należy rozpatrywać tylko w ramach adekwatnego związku przyczynowego w ujęciu art. 361 k.c., mającego zastosowanie do wszystkich powiązań kauzalnych na gruncie k.c., zatem przyczynieniem się jest każde zachowanie poszkodowanego pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 listopada 2009 r. IV CSK 241/2009
Samo ustalenie przyczynienia się poszkodowanego nie nakłada na sąd obowiązku zmniejszenia odszkodowania, ani nie przesądza o stopniu tego zmniejszenia. Ustalenie przyczynienia jest warunkiem wstępnym, od którego w ogóle zależy możliwość rozważania zmniejszenia odszkodowania, i warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym, gdyż samo przyczynienie nie przesądza zmniejszenia obowiązku szkody, a ponadto - stopień przyczynienia nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego zmniejszenia.
Do okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., zaliczają się - między innymi - wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, porównanie stopnia winy obu stron, rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne.
Jeżeli o odszkodowanie (zadośćuczynienie, rentę) występują osoby bliskie zmarłego który przyczynił się do szkody, odszkodowanie również może zostać zmniejszone w oparciu o art. 362 KC. W tym przypadku Sądy bardziej pobałązliwie podchodzą do świadczeń przyznawanych dla małoletnich powodów. Często kwota przed przyczynieniem jest przez Sąd ,,lekko zawyżana,, by po zastosowaniu odpowiedniego procentu przyczynienia nie była dla małoletnich zbyt niska. Podobnie Sądy często podchodzą do bezpośrednio poszkodowanych którzy doznali najcięższych uszczerbków.
PAMIĘTAJ - BARDZO WAŻNE:
*Przyczynienie się nie wyłącza możliwości starania się o odszkodowanie, zmniejszy jedynie jego wysokość.
*Przyczynienie uznane przez Towarzystwo Ubezpieczeń najczęściej jest dużo wyższe od tego jakie zastosuje w procesie Sąd. TU stsują bowiem przyczynienie bez głębszej analizy konkretnego przypadku, często bardzo nie słusznie.
*Przyczynienie się poszkodowanego do szkody musi udowodnić Towarzystwo Ubezpieczeń bo to ono wywodzi z przyczynienia korzystne dla siebie skutki prawne (mniejsze świadczenia do wypłaty).
*Sąd może ale nie musi zastosować przyczynienia.
*W mojej ocenie przyczynienie pasażera świadomie jadącego z nietrzeżwym kierowcą nie może być wyższe niż 50%. Wyższy stopień prowadziłby do wniosku że to pasażer ma większą kontrolę nad pojazdem, sposobem jazdy, reakcjami na zagrożenia drogowe i dostosowanie jazdy do warunków drogowych.
Jeżeli nie znalazłeś w tym artykule satysfakcjonującej Cię odpowiedzi na swoje pytania, masz jeszcze wątpliwości, chcesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji lub myślisz o zleceniu nam sprawy, skontaktuj się z nami, postaramy się Ci pomóc w podjęciu decyzji.
W sprawach o odszkodowanie bezpłatnie analizujemy czy w sprawie możemy uzyskać dla Ciebie świadczenia.
Potrzebujesz profesionalnej pomocy prawnej, nie czekaj, zgłoś się do nas otrzymasz pomoc jakiej oczekujesz.
Usługi
Szybki kontakt
Telefon: 518 841 148
Email: morlewski-kancelaria@wp.pl
Adres: Biurowiec Q22,
Al. Jana Pawła II 22,
00-133 Warszawa
