1 000 000, 00zł odszkodowania za represje komunistyczne, dziecko przebywające z matkę w Zakładzie Karnym, SA w Lublinie:

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie IV Ko 491/18 w sprawie o odszkodowanie za represje komunistyczne.

Zasądzone Odszkodowanie za represje komunistyczne:

Sąd Okręgowy w Lublinie, IV Wydział Karny zasądził na rzecz M. R. odszkodowanie i zadośćuczynienie za represjonowanie poprzez pozbawienie wolności ciężarnej matki oraz wnioskodawczyni po jej urodzeniu.

Zasądzone na rzecz M. R. świadczenie Sąd ustalił na kwotę 1 000 000 (jednego miliona) zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z pozbawieniem wolności jej matki S. Z. w okresie ciąży w wyniku umieszczenia w więzieniu na Z. w okresie od 3 kwietnia 1949 r. do 29 maja 1949 r., przebywania przez M. R. wraz z matką w więzieniu na Z. w dniu 29 maja 1949 r. oraz przebywania M. R. po śmierci matki w więzieniu na Z. w okresie od 29 maja 1949 r. do 3 czerwca 1951 r., wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Dochodzona kwota zadośćuczynienia za represje komunistyczne, rodzaj represji wobec powódki:

Powódka dochodziła odszkodowania za represję komunistyczne w kwocie 15 000 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek represjonowania przez polskie organy ścigania, poprzez:

a) pozbawienie wolności matki wnioskodawczyni S. Z. w okresie ciąży w wyniku umieszczenia w więzieniu na Z. w L. w okresie od 03.04. do 29 maja 1949 r.;

b) przebywania przez wnioskodawczynię wraz z matką we wskazanym zakładzie karnym w dniu 29 maja 1949 r.;

c) przebywania przez wnioskodawczynię po śmierci matki w więzieniu na Z. w L. w okresie od 29 maja 1949 r. do 13 czerwca 1951 r.;

d) przebywanie przez wnioskodawczynię po śmierci matki w Domu Małego Dziecka w Ł. oraz innych placówkach wychowawczych na terenie kraju w okresie czerwiec 1951 - 1957 r. i w latach 1963-1967 (k. 33-45, 383-384).

Represje za pomoc oddziałom Żołnierzy Wyklętych, grupy Zapory, Uskoka, Żelaznego:

Wnioskodawczyni M. R. jest córką nieżyjących już S. i W. Z. których dotknęły represje komunistyczne za działalność i kontakty z oddziałami partyzanckimi organizacji "Wolność i Niezawisłość", w szczególności dowodzonymi przez: H. D. ps. (...), Z. B. ps. (...) oraz E. T. ps. (...), które niekiedy stacjonowały na ich posesji bądź odbywały tam narady. Taka sytuacja miała miejsce też w nocy z 2 na 3 kwietnia 1949 r.

Obława UB, MO, KBW na żołnierzy wyklętych w gospodarstwie rodziców powódki:

,,We wskazanym czasie, na posesję Z. przybyli funkcjonariusze: U.B., M.O. i K.B.W., którzy uprzednio weszli w posiadanie informacji, że stanowi ona swego rodzaju punkt kontaktowy ww. ugrupowań partyzanckich, których członkowie będą tam wówczas obecni. Miedzy funkcjonariuszami a partyzantami doszło do wymiany ognia, wskutek czego jeden funkcjonariusz M.O. oraz jeden funkcjonariusz U.B. odnieśli rany postrzałowe, które skutkowały ich zgonem. Partyzantom udało się zbiec, jednakże na miejscu (w dniu 3 kwietnia 1949 r.) funkcjonariusze państwa komunistycznego zatrzymali W. Z. i S. Z., która była w zawansowanej ciąży, a planowany termin porodu przypaść miał w końcu czerwca 1949 r.

Tymczasowe aresztowania rodziców powódki, matka była w zaawansowanej ciąży, brutalne przesłuchania rodziców:

Po wszczęciu śledztwa o "współpracę z bandą U." wobec małżonków Z. zastosowano w dniu 4 kwietnia 1949 r. środki zapobiegawcze w postaci tymczasowego aresztowania i osadzono w więzieniu na Z. w L.

Obydwoje, celem uzyskania wyjaśnień o treści zgodnej z oczekiwaniami prowadzących sprawę funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, byli przez nich bici, przy czym S. Z. była zmuszana do słuchania krzyków męża, zaś W. Z. do słuchania krzyków ciężarnej żony.

Miały też miejsce takie sytuacje, że byli oni bici w swojej obecności. S. Z. znajdowała się w fatalnym stanie psychicznym. Nieustalonej bliżej daty, przypadającej przed dniem 9 maja 1949 r., mijając na korytarzu więzienia W. Z., powiedziała mu: "mężu dłużej chyba już nie wytrzymam". Była ona też wycieńczona, a na ciele miała widoczne ślady stosowanej wobec niej przemocy. Najbrutalniej zachowywał się wobec niej funkcjonariusz W.U.B.P. o nazwisku D.

S. Z. była też poddawana presji psychicznej w ten sposób, że w celi osadzono z nią kobietę o pseudonimie "K.", która była agentem organów bezpieczeństwa ówczesnego państwa i miała za zadanie uzyskiwać od niej informacje odnośnie współpracy małżonków Z. z żołnierzami WiN.

Śmierć matki powódki po porodzie:

Z uwagi na bliżej nieustalone komplikacje w przebiegu ciąży, określone w karcie szpitalnej jako "bóle", do których bez wątpienia przyczyniły się warunki w jakich przebywała S. Z., w tym stosowana przemoc, w dniu 9 maja 1949 r. została ona przyjęta do szpitala więziennego. W dniu 29 maja 1949 r. około godziny 4.00 rozpoczęła się u niej akcja porodowa. Celem odebrania porodu została wezwana przez strażników akuszerka o nazwisku T., która była osadzona na Z. w L. jako więzień kryminalny. Poród siłami natury, bez udziału lekarza, nastąpił o godzinie 12.00. Po porodzie, o godzinie 13.30, S. Z. straciła przytomność, i jak wynika z dokumentacji lekarskiej, o godzinie 14.30 stwierdzono jej zgon. Wśród więźniów krążyły pogłoski, że zabił ją funkcjonariusz D., które należy interpretować w ten sposób, że przypisywano mu, iż to stosowana przez niego przemoc w znacznej mierze stała się przyczyną hospitalizacji S. Z. w szpitalu więziennym i jej zgonu. Na polecenie prokuratora Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Lublinie przeprowadzono sekcję jej zwłok. W protokole tej czynności z dnia 31 maja 1949 r. wskazano na: brak obrażeń na ciele denatki, zawansowane procesy gnilne jej ciała, oraz prawdopodobną przyczynę zgonu w postaci rzucawki (eklampsji) poporodowej. Tak określona przyczyna zgonu budzi wątpliwości, ale w prowadzonym przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w L. postępowaniu S73.2017.ZK nie zdołano jej wykluczyć.

Dziecku (którym jest wnioskodawczyni) nadano imiona M., M. Zarządzeniem prokuratora Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Lublinie polecono umieścić je w jak najkrótszym czasie w żłobku.

Przebywanie powódki jako dziecka w zakładzie karnym i domach dziecka, ogromna skala represji:

Zarządzenie to nie było przez długi czas wykonywane i mimo śmierci matki, wnioskodawczyni przebywała w więzieniu na Z. w L. do dnia 3 czerwca 1951 r., kiedy to dopiero została umieszczona w Domu Małego Dziecka w Ł.

Przez pierwsze dwa tygodnie po porodzie była ona karmiona piersią przez nieustaloną bliżej kobietę, pozbawioną wolności z przyczyn politycznych, której dziecko tuż po porodzie, także odbytym w więzieniu, zmarło. Po upływie wskazanego czasu, wskutek stresu związanego z przesłuchaniami przez funkcjonariuszy W.U.B.P., kobieta ta straciła pokarm. Następnie wnioskodawczynią zajmowały się, tj. karmiły, myły i dbały o zapewnienie odzieży, nieustalone bliżej kobiety osadzone w więzieniu na Z. W tym czasie M. R. ani razu nie miała kontaktu ze swoim ojcem, który o śmierci żony dowiedział się po upływie około dwóch miesięcy od naczelnika więzienia, który przyszedł do niego namawiając bezskutecznie do podpisania oświadczenia o zrzeczeniu się praw rodzicielskich wobec nowonarodzonej córki. Nie miała również kontaktu z rodzeństwem, tj. dwoma starszymi siostrami i bratem. Z zapamiętanych przez wnioskodawczynię z tego okresu obrazów wymienić należy miejsce zabaw na tzw. "spacerniaku" dla więźniów, gdzie była usypana pryzma piachu. Ponadto nie zetknęła się ona w ogóle z roślinnością, obserwując jedynie niebo i wewnętrzne mury zamku.

Ogromny uszczerbek psychiczny, zakres krzywdy na skutek represji komunistycznych, fatalne warunki w domu dziecka:

Po umieszczeniu w Domu Małego Dziecka w Ł., okazało się, że wnioskodawczyni boi się otwartych przestrzeni, a najpewniej czuje się w małym pomieszczeniu. Po upływie około 18 miesięcy została ona przeniesiona do Domu Dziecka w K., gdzie przebywała do 1957 r. Obie te jednostki prowadziły siostry zakonne, które wymagały od dzieci bardzo rygorystycznej dyscypliny, a za najdrobniejsze przewinienia stosowały brutalne kary cielesne, nawet kopiąc je. Po użyciu wobec niej takiej formy przemocy, do chwili obecnej wnioskodawczyni posiada bliznę na lewej części brzucha.

Problem w nawiązaniu więzi z ojcem i rodzeństwem na skutek doznanych przez nich represji komunistycznych:

W 1957 r. roku M. R. została odebrana przez swojego ojca z (...) zamieszkała wraz z nim oraz starszą siostrą. Mimo starań W. Z. nie doszło do nawiązania bliższej więzi rodzicielskiej z córką. Wnioskodawczyni bała się go i nie akceptowała faktu wykonywania przez niego wobec niej zabiegów higienicznych, który to obowiązek przejęła z czasem jej siostra. Nie nawiązała też bliższej więzi z rodzeństwem, a za naturalny stan rzeczy uznawała pozostawanie w placówce opiekuńczo - wychowawczej.

Dnia 28 czerwca 1963 r. zmarł ociec wnioskodawczyni. Została ona wówczas ponownie umieszczona w placówce - opiekuńczo wychowawczej w B., a następnie w L., tym razem prowadzonych przez osoby świeckie, gdzie przebywała do ukończenia osiemnastego roku życia, czyli do 1967 r. Z uwagi na przeszłość rodziców była tam zmuszana do ich publicznego krytykowania oraz nazywana przez personel "córką bandytów". Taka postawa kadry wskazanych placówek powodowała, że wnioskodawczyni spotykała się z agresją innych wychowanków.

Opinia biegłego z zakresu stanu psychicznego powódki, olbrzymi zakres krzywdy po represyjnych:

W wyniku urodzenia się i przebywania w więzieniu na Z. w okresie maj 1949 r. - czerwiec 1951 r. a następnie w (...) Małego Dziecka w Ł. oraz innych placówkach wychowawczych na terenie kraju w okresie 1951 r. - 1957 r. i 1963-1967 r. u M. R. doszło do nieprawidłowego uformowania osobowości, na co później nałożyły się wtórne zaburzenia nastroju, co stanowi trwały uszczerbek na jej zdrowiu psychicznym.

Podnieść przy tym należy, że już sam okres pobytu w więzieniu na Z., w oderwaniu od późniejszych pobytów w placówkach opiekuńczo - wychowanych na terenie kraju, wpłynął negatywnie na jej psychikę, w szczególności dlatego, że brak było osoby, która na stałe byłaby w stanie zająć się dzieckiem i doprowadzić do zbudowania jego poczucia tożsamości, identyfikacji z rodziną oraz prawidłowych, ciepłych relacji międzyludzkich.

Stres matki w okresie prenatalnym, rozpad małżeństwa, leczenie powódki:

Negatywny wpływ nią w fazie prenatalnej wywarł też stres odczuwany w przez jej matkę S. Z. w związku z jej sytuacją procesową, jak też sposobem prowadzenia śledztwa polegającym na stosowaniu przemocy wobec niej i jej męża od momentu zatrzymania, tj. 3 kwietnia 1949 r. do chwili porodu wnioskodawczyni.

Nieprawidłowo uformowana osobowość stała się dla M. R. źródłem subiektywnego cierpienia i trudności w układaniu relacji międzyludzkich, w tym z dziećmi, a w szczególności najstarszą córką W. M., wobec której była bardzo rygorystyczna i nie okazywała jej uczuć. Przyczyniła się też do rozpadu pierwszego małżeństwa wnioskodawczyni.

Poczynając od 1995 r. M. R. zaczęła leczyć się psychiatrycznie, w tym dwukrotnie była hospitalizowana w Klinice Psychiatrii A.M. w L. z rozpoznaniem przewlekłej reakcji depresyjnej. Leczenie psychiatryczne, w formie ambulatoryjnej, kontynuuje ona do chwili obecnej.

Orzeczenia za ,,przestępstwa,, wobec rodziców powódki, zbrodnia sądowa, represje sądowe PRLu:

Śledztwo wobec Matki powódki zostało umorzone, śledztwo wszczęte przeciwko ojcu zostało zakończone wyrokiem wydanym przez były Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie w dniu 25 listopada 1949 r. w sprawie Sr 920/49, zgodnie z którym został on uznany za winnego czynu polegającego na tym, że: od drugiej połowy 1946 r. do 31 kwietnia 1949 r. w K. Ł., gm. W., pow. L., udzielał powtarzającej się pomocy związkowi mającemu na celu zbrodnię przez dostarczanie kwatery i pożywienia jego członkom, tj. przestępstwa z art. 14 § 1 przywołanego powyżej dekretu, między innymi na karę 15 lat więzienia, którą obywał do dnia 16 października 1954 r., kiedy to został warunkowo przedterminowo zwolniony.

Odszkodowanie za krzywdy rodziców, uzyskane w latach 90 tych:

Prawomocnym postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 13 marca 1995 r. w sprawie IV Ko 678/92 rozstrzygnięto o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu za szkody i krzywdy doznane przez W. i S. Z. Już w tym postępowaniu M. R. (nosząca wówczas nazwisko Z.), mimo braku w obowiązującym wówczas stanie prawnym ku temu podstawy, domagała się także zasądzenia na swoją rzecz zadośćuczynienia za urodzenie w więzieniu na Z. i przeszło dwuletni pobyt w tej jednostce. Wniosek ten został oddalony, w oparciu o przepisy 8 ust. 1 i art. 11 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, prawomocnym postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 4 września 1996 r. w sprawie IV 1Ko 463/95/0 (akta IV 1Ko 463/95/0 S.O. w L.)

Czy miała miejsce powaga rzeczy osądzonej, przez Wyrok z 1995r.

Na wstępie, z uwagi na zgłoszenie wniosku o zadośćuczynienie przez M. R. już 4 maja 1994 r. z powołaniem się na fakt urodzenia i pobytu w więzieniu na Z. w L. oraz prawomocne (z dniem 8 października 1996 r.) rozstrzygnięcie o jego oddaleniu (vide k. 4, 81-85, 94-96, 127-128 akt IV 1Ko 463/95/0 S.O. w L.), z urzędu rozważyć należało czy w sprawie niniejszej nie wystąpiła negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej w zakresie, w jakim przyjmuje ona te właśnie zdarzenia za podstawę faktyczną wniosku w niniejszym postępowaniu.

Rozważania te były o tyle potrzebne, że problem taki zasygnalizował na rozprawie Prokurator, choć ostatecznie takiego zarzutu nie podniósł (k. 67). Sąd prezentuje podgląd, że na gruncie tzw. "ustawy lutowej", konstruując definicję tej negatywnej przesłanki procesowej, w oparciu o jej art. 8b ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 3 (nakazujące do instytucji zadośćuczynienia stosować przepisy rozdziału 58 k.p.k. regulujące postępowanie w przedmiocie wniosków o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie), poprzez treść art. 558 k.p.k. (nakazującego w kwestiach nieuregulowanych w k.p.k. stosować do tego rodzaju postępowań przepisy k.p.c.), należy poczynić odesłanie do art. 366 k.p.c., zgodnie z którym - wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko miedzy tymi samymi stronami.

Podstawa sporu – faktyczna, prawna – a res iudicata w tej konkretnej sprawie:

Z kolei przez "podstawę sporu" należy rozumieć zarówno podstawę faktyczną, ale też - co istotne w niniejszej sprawie - prawną (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1971 r. w sprawie II CZ 59/71, publ. OSNCP z 1971 r. Nr 12, poz. 226). Jeżeli zważy się, że art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej", stanowiący materialną podstawę wystąpienia przez wnioskodawczynię z roszczeniem w niniejszym postępowaniu, stał się prawem obowiązującym od dnia 28 kwietnia 2018 r., a w czasie gdy poprzednio (bezskutecznie) domagała się ona zasądzenia zadośćuczynienia, powołując wskazane okoliczności, brak było przepisów prawa materialnego pozwalających uwzględnić wniosek, nie sposób uznać, aby oba te roszczenia oparte były na tej samej podstawie prawnej, a tym samym aby zaistniał stan powagi rzeczy osądzonej w związku z faktem uprawomocnienia się postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 4 września 1996 r. w sprawie IV 1Ko 463/95/0.

Dalej, Sąd stwierdza też, iż w związku z każdym zdarzeniem wskazanym w uzupełnionym wniosku (w pkt a-d) M. R. doznała krzywdy rozumianej jako cierpienia fizyczne bądź moralne.

Art. 8B Ustawy Lutowej, sprawy o odszkodowanie za represje komunistyczne PRL:

Zgodnie z art. 8b ust. 1 powołanej wyżej ustawy - dziecku matki pozbawionej wolności, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, które przebywało wraz z matką w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia lub którego matka w okresie ciąży przebywała w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Językowa wykładania tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości, że obowiązek zadośćuczynienia ze strony Skarbu Państwa powstał wskutek zaistnienia takich zdarzeń jak: pozbawienie wolności matki wnioskodawczyni S. Z. w okresie ciąży w wyniku umieszczenia w więzieniu na Z. w L. (przy wliczeniu również okresu zatrzymania do momentu osadzenia we wskazanej jednostce) od 03.04. do 29 maja 1949 r. (pkt a) oraz przebywanie przez wnioskodawczynię wraz z matką we wskazanym zakładzie karnym w dniu 29 maja 1949 r., tj. od momentu narodzin do śmierci S. Z. (pkt b).

Nie budzi też wątpliwości Sądu, że obowiązku takiego - zgodnie z powołanym przepisem - nie zrodziło przebywanie przez wnioskodawczynię po śmierci matki w (...) Małego Dziecka w Ł. oraz innych placówkach wychowawczych na terenie kraju w okresie czerwiec 1951 - 1957 r. i w latach 1963-1967 (pkt d).

Dom dziecka, nawet słabo wywiązujący się ze swojej funkcji nie jest więzieniem lub innym miejscem odosobnienia:

Oczywiste jest, że nie były one bowiem "więzieniami". Nie były one też "innymi miejscami odosobnienia" w rozumieniu art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej", które to pojęcie należy rozumieć identycznie jak użyte w art. 4 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 276).

Choć, jak wynika z opinii psychiatryczno - psychologicznej, sytuacje które spotkały w czasie pobytu w nich wnioskodawczynię wpłynęły negatywnie na formowanie się jej osobności, a co za tym idzie wyrządziły jej krzywdę, to do ewentualnych roszczeń o zadośćuczynienie za nią, stosować należy przepisy ogólne (jako podstawę materialną k.c., jako sposób ich realizacji k.p.c.). Abstrahując od kwestii przedawnienia, jeśli chodzi o krzywdę wyrządzoną jej w placówkach prowadzonych przez zakonnice, rozważać trzeba legitymację bierną klasztorów nimi zarządzających lub innej osoby prawnej Kościoła Katolickiego, a jeśli chodzi o krzywdę jaka została jej wyrządzona w jednostkach państwowych, prowadzonych przez osoby świeckie, właściwej statio fisci. Głębsza analiza tego problemu przekracza ramy niniejszego uzasadnienia albowiem pozostaje poza kognicją Sądu karnego orzekającego w niniejszej sprawie.

Przebywanie powódki w więzieniu z matkę i bez matki ,,luka prawna,, w ustawie lutowej i art. 8B:

Kwestią, która wzbudzała wątpliwości Sądu było natomiast rozstrzygnięcie, czy fakt przebywania przez wnioskodawczynię po śmierci matki w więzieniu na Z. w L. w okresie od 29 maja 1949 r. do 3 czerwca 1951 r. (we wniosku błędnie wskazano datę 13 czerwca 1951 r.) może stanowić podstawę przyznania jej zadośćuczynienia w myśl powołanego art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej" (o co wnioskował też Prokurator), czy również winny mieć tu zastosowanie przepisy ogólne.

Przepis ten stanowi przecież o prawie domagania się zadośćuczynienia przez dziecko, które w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia "przebywało wraz z matką". Jego językowa wykładnia prima facie prowadzi zatem do wniosku, że konieczny jest jednoczesny pobyt w nich dziecka i matki. Rzecz w tym, że w ocenie Sądu, w realiach niniejszej sprawy, jest ona dla wnioskodawczyni krzywdząca i prowadzi do absurdu, bowiem przy jej przyjęciu korzystniej byłoby traktowane dziecko przebywające w więzieniu wraz z matką niż dziecko, które - nawet wbrew obowiązującym wówczas przepisom - mimo śmierci matki, nie zostało umieszczone w placówce opiekuńczo - wychowawczej, a dalej, co wymaga podkreślenia - bezprawnie, przebywało w więzieniu.

W takiej sytuacji należało się zastanowić czy był to celowy zabieg ustawodawcy, czy też wystąpiła luka prawna, która winna być wypełniona w wyniku zastosowania także innych reguł wykładni niż językowa.

Niestety dla rozstrzygnięcia tej kwestii nie jest przydatne uzasadnienie senackiego projektu zmiany "ustawy lutowej" (druk senacki nr 480 i sejmowy nr 2063 z 2017 r.), która to inicjatywa ustawodawcza doprowadziła ostatecznie do zamieszczenia w niej przepisu art. 8b w obecnym brzemieniu. Jest ono lakoniczne, a w odniesieniu do ocenianego stanu faktycznego nie daje żadnych wskazówek do odczytania woli projektodawcy.

Racjonalność obecnego ustawodawcy i objęcie też przepisem gorszej sytuacji, przebywania w więzieniu niezgodnie z prawem bez matki:

Sąd uznał jednak, że zgodnie domniemaniem racjonalności ustawodawcy, który zdecydował się w cytowanym wcześniej brzemieniu wprowadzić przepis art. 8b ust. 1, ten zabieg legislacyjny miał na celu rozszerzenia kręgu osób, z perspektywy czasu bezprawnie pobawionych wolności, które na podstawie tego aktu nabywają realne (z uwagi na zasady określania początku biegu przedawnienia roszczeń zgłaszanych na zasadach ogólnych) prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia. Takie rozwiązanie zgodne jest pośrednio z poglądami zawartymi w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2011 r. w sprawie P 21/09, w którym to, orzekając o częściowej sprzeczności z Konstytucją RP ówcześnie obowiązujących przepisów art. 8 ust. 1a i 1 d "ustawy lutowej", Trybunał zaakcentował konstytucyjną pozycję wolności osobistej obywatela jako dobra szczególnie chronionego.

Niewątpliwie literalna treść przepisu art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej" jest wynikiem sytuacji, że zarówno system prawa RP od 1944 r. do 1952 r. jak też następnie P.R.L. od 1952 r. do 1989 r. statuował rozwiązania nakazujące, aby po śmierci matki pozbawionej wolności dziecko, które z nią uprzednio przebywało, było umieszczone w przeznaczonej do tego placówce lub w pewnych sytuacjach powierzane rodzinie. Ustawodawca nie przewidział natomiast, że może zaistnieć stan faktyczny polegający na pobycie dziecka w więzieniu po śmierci matki.

Zestawienie tego stanu faktycznego i obecnego stanu prawnego sprawia, że Sąd stwierdza istnienie w tym konkretnym przypadku luki prawnej. Winna być ona wypełniona w wyniku wnioskowania prawniczego a maiori ad minus, które przełożone na realia niniejszej sprawy prowadzi do konstatacji, że skoro ustawodawca przyznał prawo do otrzymania zadośćuczynienie dziecku, które przebywało w więzieniu wraz z matką bezprawnie pozbawioną wolności, to tym bardziej (choć tego wprost w ustawie nie ujął) przyznał to prawo dziecku, które przebywając przez pewien czas z matką o tym statusie, po jej śmierci przebywało w więzieniu nadal.

Dokonana powyżej wykładnia art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej" jest jednocześnie wykładnią "prokonstytucyjną", urzeczywistnia bowiem w odniesieniu do M. R. realizację normy prawnej zawartej w przepisach art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP z których wnika, że każdy ma prawo do naprawienia szkody, jaka mu została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, a ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności.

Po ustaleniu okresów za które wnioskodawczyni należy się zadośćuczynienie Sąd musiał określić jego wysokość. Było to o tyle problematyczne, że biegli nie byli w stanie stwierdzić w jakim procencie nieprawidłowo ukształtowana osobowość wnioskodawczyni spowodowała trwały uszczerbek na jej zdrowiu, ani też w jakiej proporcji na taki stan rzeczy wpłynęły wydarzenia zaistniałe w okresach, które mogą stanowić podstawę przyznania jej zadośćuczynienia, a w jakim w tych, które dyspozycją art. 8b ust. 1 "ustawy lutowej" nie mogą zostać objęte.

Krzywda nasciturusa a stres matki:

Mając na uwadze treść uzupełniającej opinii psychiatryczno - psychologicznej, z której wynika, że nasciturus jest w stanie odczuwać stres matki (k. 396), stwierdzić należy, że negatywnie na kształtowanie się osobowości wnioskodawczyni wpłynął już okres prenatalny, przypadający od momentu, kiedy S. Z. została zatrzymana, do momentu porodu. W okresie tym matka wnioskodawczyni była przesłuchiwana, torturowana, poddawana indagacji umieszczonej z nią w celi agentki o pseudonimie (...), co wiązało się ze znacznym ładunkiem stresu.

Poród powódki, kolejny element jej krzywdy:

Dalej, niebezpieczny dla zdrowia, a nawet życia wnioskodawczyni był sam poród. Odbywał się on bez udziału lekarza, a jak wynika z zeznań M. R. (k. 79), prowadząca go akuszerka dysponowała jedynie wodą.

Pobyt w więzieniu dziecka bez matki:

Traumatycznym doświadczeniem musiał być też dla wnioskodawczyni przeszło 2 letni pobyt w więzieniu, bez matki, ani innej osoby z którą doszłoby do nawiązania podobnej więzi uczuciowej. Pobyt ten wpłynął też na to, że realnie pozbawiona została ona możliwości nawiązania relacji z rodzeństwem, a w pewien sposób także z ojcem, który jednak w tym czasie również przebywał w izolacji więziennej. Warunki bytowe w więzieniu niewątpliwie zapewniały tylko podstawowe potrzeby wnioskodawczyni na poziomie egzystencji biologicznej. Nie zetknęła się tam ona nawet z roślinnością, a po opuszczeniu Zamku w L. odczuwała przez pewien czas lęk przed otwartą przestrzenią, a nawet większymi pomieszczeniami. Jeżeli zauważy się, że na rozwój osobowości człowieka decydujący wpływ ma okres do 5 roku życia (vide uzupełniająca opinia psychiatryczno - psychologiczna k. 395), to w ocenie Sądu okres, za który należy je przyznać zadośćuczynienie, istotnie wpłynął na ukształtowanie się nieprawidłowej osobowości wnioskodawczyni, a tym samym zaistnienie w jej życiu kolejnych niepowodzeń w postaci braku możliwości nawiązania prawidłowych relacji z członkami rodziny, co z kolei skutkowało zaburzeniami psychicznymi i leczeniem. Oczywiście wpływ ten nie był, aż tak istotny jak późniejsze okresy pobytu w domach dziecka (vide opinia psychiatryczno - psychologiczna s.26 - k. 365).

Wielki zakres krzywdy powódki, a właściwe odszkodowanie za represje:

Podniesione wyżej okoliczności prowadzą do konstatacji, że rozmiar cierpień doznanych przez wnioskodawczynię w związku z: pozbawieniem wolności jej matki w okresie ciąży w okresie od 03.04. do 29.05.1949t., przebywaniem przez wnioskodawczynię wraz z matką w więzieniu w dniu 29 maja 1949 r. oraz przebywaniem przez wnioskodawczynię po śmierci matki w więzieniu na Zamku w L. w okresie w okresie od 29 maja 1949 r. do 3 czerwca 1951 r. był bardzo wielki.

W ocenie Sądu stosownym, godnym i sprawiedliwym zadośćuczynieniem za nie, będzie zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa kwoty miliona złotych. Posiadacza takiej sumy w obecnych realiach społeczno - gospodarczych w powszechnym odczuciu można niewątpliwie uznać za osobę zamożną. Z drugiej strony żadna rozsądna osoba nie chciałaby w zamian za taką sumę doświadczyć tak traumatycznych przeżyć jak miało to miejsce w przypadku wnioskodawczyni.

Sąd uznał, że przyznanie zadośćuczynienia w wysokości przekraczającej zasądzoną kwotę nie byłoby zasadne. Zasądzone zadośćuczynienie nie może być oderwane od poziomu zamożności społeczeństwa, średniej stopy życia i podstawowych wskaźników ekonomicznych. Zwraca uwagę, że obecnie przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi około 5 tys. zł brutto (zgodnie z komunikatem Prezesa GUS za pierwszy kwartał 2019 r. wyniosło ono dokładnie 4.950,94 zł - publ. M.P. z 2019 r. poz. 424), a zatem zasądzona kwota oscyluje w okolicy jego dwustukrotności i odpowiada w przybliżeniu ośmiokrotności tego wskaźnika za miesiąc okresu podlegającego uwzględnieniu przy ustalaniu zadośćuczynienia, co jest kwotą dosyć wysoką, a co za tym idzie kompensującą w aspekcie prawnym doznane cierpienia. Stąd w pozostałym zakresie wniosek podlegał oddaleniu. Oczywiście w sensie moralnym, w sensie faktu, krzywda jak została wyrządzona wnioskodawczyni nie zostanie naprawiona, ale nie nastąpiłoby to też gdyby Sąd w całości uwzględnił jej roszczenie. Przecież doznała ona trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym i nie ma możliwości odwrócenia tego stanu rzeczy.

W sprawie niniejszej została też spełniona przesłanka formalna przyznania zadośćuczynienia, w zakresie orzeczonym przez Sąd, w postaci stwierdzenia nieważności orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie toczącej się przeciwko S. Z., automatycznie pociągające skutek nieważności postanowienia o jej tymczasowym aresztowaniu. Ponadto, stosownie do art. 2 Ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. poz. 727), w związku ze stwierdzeniem nieważności tego orzeczenia przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, żądanie zadośćuczynienia zgłoszono w terminie trzech lat od dnia wejścia w życie tej regulacji.

Sąd Okręgowy w Lublinie właściwość miejscowa:

Sprawy o odszkodowania po wypadku drogowym i sprawy o odszkodowanie za represje komunistyczne (stalinowskie, PRL) prowadzimy w całej Polsce, min. w apelacji Lubelskiej, tj. na obszarze właściwości SO w Lublinie, Zamościu, Radomiu czy Siedlcach.

Sąd Okręgowy w Lublinie obejmuje obszar właściwości:

1. Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej,
2. Sądu Rejonowego w Chełmie,
3. Sądu Rejonowego w Kraśniku,
4. Sądu Rejonowego w Lubartowie,
5. Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku,
6. Sądu Rejonowego w Lublin-Zachód w Lublinie,
7. Sądu Rejonowego w Opolu Lubelskim,
8. Sądu Rejonowego w Puławach,
9. Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim,
10. Sądu Rejonowego w Rykach,
11. Sądu Rejonowego we Włodawie.

Darmowe porady prawne w sprawach o represje komunistyczne z lat 1944-1989:

Nasza Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów udziela darmowych porad prawnych w dwóch kategoriach spraw – innych spraw nie prowadzimy:

•sprawy o odszkodowanie po wypadku drogowym

–śmierć osoby bliskiej w wypadku drogowym,

-ciężkie obrażenia ciała, urazy doznane w wypadku drogowym.

•sprawy o odszkodowanie za represje komunistyczne:

-sprawy Żołnierzy Wyklętych ich rodzin, osób udzielających pomocy, czyli represje za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, z tzw. Ustawy Lutowej,

-zesłania na syberię lub w innym kierunku w głąb ZSRR,

-represje za niedostarczenie kontyngentów z gospodarstw rolnych, represje na tzw. kułaków,

-represje za działalność ,,Solidarności,, strajki, itp.

Darmowych porad prawnych udziela Radca Prawny lub Adwokat.

W ramach darmowych porad prawnych w sprawach o odszkodowanie za represje dowiesz się min:

-jak stwierdzić nieważność orzeczenia z okresu PRLu, związanego z stosowanymi wobec ciebie represjami,

-jakie odszkodowanie za represje można uzyskać z doświadczonym adwokatem lub radcą prawnym

-jakie są zasady ustalania odszkodowania za represje w sprawach z ustawy lutowej,

-za jakie represje należą się odszkodowanie, zadośćuczynienie, inne świadczenia,

-jakie są procedury dowodowe w sprawach o odszkodowanie za represję,

-jak wyglądają sprawy sądowe o odszkodowanie za represje PRL,

-jakie są koszty sprawy o odszkodowanie za represję,

-ile trwają sprawy o odszkodowanie za represje,

-kto może wystąpić o odszkodowanie za represje, bezpośrednio poszkodowany, najbliższa rodzina,

-jakie i jak uzyskać dokumenty dowodzące doznanych represji w okresie 1944-1989,

-porady w sprawach o odszkodowanie za represje są całkowicie bezpłatne, przeanalizujemy twoją sprawę darmowo, podjedziemy do Ciebie na spotkanie, spotkamy się w Kancelarii w Warszawie lub w Lublinie,

-jakie są terminy dochodzenia roszczeń o odszkodowanie za represje komunistyczne.

Zapraszamy do kontaktu, z uwagi na głębokie wartości patriotyczne będzie dla nas zaszczytem pomóc Państwu w sprawach rekompensaty za osobistą walkę lub walkę Państwa bliskich o wolną Polskę.

Mec Sławomir Morlewski